-تغذیه سالمندان از منظر طب سنّتی
برنامه‌ریزی برای نگهدار سالمند و تغذیه سالمندان یکی از جنبه‌های پرستاری از سالمندان است که تأثیر بسزایی در بهبود کیفیت زندگی سالمندان دارد. سالمندی دوره‌ای از حیات انسان است که مانند سایر دوره‌ها نیازها و شرایط خاص خود را دارد. توصیه‌های طب سنّتی در زمینه تغذیه سالمندان بر مبنای تقویت بدن و کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها صورت میگیرد. البته بخشی از مشکلات سالمندان به تغییرات طبیعی بدن انسان و بخشی دیگر به عادات و سبک زندگی غلط افراد ارتباط دارد. در حقیقت تمام افراد باید از سنین جوانی به فکر دوران سالمندی خود باشند. ما در این مطلب به بررسی مبانی و توصیه‌های طب سنّتی در مورد تغذیه سالمندان می‌پردازیم.
تغذیه سالمندان از نگاه طب سنّتی
مزاج‌شناسی سالمندان
مزاج‌شناسی از اصول کار در طب سنّتی است که تمام توصیه‌ها بر مبنای آن صورت میگیرد. در تعیین محدوده سنی برای سالمندی اختلاف نظرهایی وجود دارد. ولی اکثر منابع، سن بالای 60 سال را سن پیری و سالمندی می‌دانند. در مورد مزاج‌شناسی سالمندان نیز به دلیل این که اعضای اصلی بدن در دوران سالمندی سرد و خشک هستند، به طور کلی میتوان گفت مزاج اغلب سالمندان سرد و خشک است. ولی ممکن است به دلیل وجود رطوبات بلغمی، مزاج برخی سالمندان سرد و تر باشد.
همانطور که گفتیم مزاج‌شناسی در طب سنّتی برای تعیین برنامه غذایی ضرورت دارد. لذا اگر مزاج سالمندی سرد و خشک باشد باید از مواد غذایی و تدابیر با طبع گرم و تر استفاده کنند. اگر هم مزاج سالمندی سرد و تر تشخیص داده شود باید از مواد غذایی و تدابیر گرم و خشک استفاده کند.
در نظر داشته باشید در دوران سالمندی احتمال تغییر مزاج وجود دارد. توصیه میشود مشاوره لازم جهت مزاج‌شناسی سالمندان صورت گیرد زیرا توصیه‌های طب سنّتی به سالمندان در صورت تطابق با نوع مزاج، کارایی فراوانی در سلامتی و طول عمر سالمندان دارد. برای درخواست شرکت خدمات پرستاری با کارشناسان این مجموعه در ارتباط باشید.
رژیم غذایی سالمندان در طب سنّتی
- به طور کلّی توصیه میشود رژیم غذایی سالمندان کم حجم، پرانرژی و با هضم آسان باشد. مانند آبگوشت، نخودآب، زرده تخم‌مرغ عسلی
- برای جبران کاهش حجم غذای سالمندان میتوان تعداد وعده‌های غذایی آنها را افزایش داد. یعنی سالمندان باید حداقل چهار یا پنج وعده غذایی داشته باشند.
- در طب سنّتی مصرف مواد غذایی فیبردار نیز در رژیم غذایی سالمندان ضروری محسوب میشود. زیرا یکی از مشکلات شایع دوران سالمندی مشکل یبوست است. این مشکل ممکن است به دلایلی مانند کم‌تحرکی یا مصرف داروهای خاص در سالمندان ایجاد شود.
- یکی از نکات مهم در تغذیه سالمندان، ضرورت مصرف شام است. توصیه به ترک شام برای سالمندان کاملاً غلط است. زیرا یکی از مشکلات شایع دوران سالمندی مشکلات هضم غذا است و عمل هضم در بدن انسان در شب قوی‌تر است. علاوه بر آن گرسنه خوابیدن در شب موجب از بین رفتن قوت بدن میشود. بنابراین وعده غذایی شام نباید در رژیم غذایی سالمندان حذف شود.
مواد غذایی مفید برای سالمندان
- در میان انواع گوشت از نظر طب سنّتی برای سالمندان مصرف گوشت بره، جوجه خروس، کبک و مانند آن بهتر است.
- بهتر است سالمندان از میوه‌هایی با طبع گرم مانند انگور، انجیر، انبه، سیب شیرین، موز و . . . بیشتر استفاده کنند.
- شیر جوشیده از مواد مغذی مفید برای سالمندان است. البته به شرطی که مصرف آن سبب مشکلات معده یا کبد نشود. لذا بهتر است به صورت گرم و همراه عسل و دارچین یا زنجبیل مصرف شود. در ضمن مصرف شیر بز بر سایر انواع شیر ارجحیت دارد. به طور کلی مصرف شیر به صورت غذاهایی مانند فرنی یا شیربرنج برای سالمندان مفیدتر است.
- علیرغم تبلیغ فراوان مصرف لبنیات برای سالمندان در طب جدید، طب سنّتی مصرف آن را تنها با مصلحات مجاز می‌داند. یعنی سالمندان باید لبنیاتی مانند ماست را حتماً با مصلحی مانند نعناع، شوید یا زنیان استفاده کنند. در غیر اینصورت مصرف لبنیات در سالمندان میتواند عوارضی چون درد مفاصل و استخوان‌ها را به همراه داشته باشد.
- مصرف مویز، انجیر، کشمش، بادام و گردو برای سالمندان بسیار مفید است.
- “قاووت” یکی از مواد غذایی بسیار مفید در رژیم غذایی سالمندان است. این ماده را میتوان از ترکیب یک واحد زنجبیل، یک واحد پودر پسته خام، یک واحد خولنجان و شکر سرخ یا پودر نبات به میزان دلخواه تهیه کرد. مداومت در مصرف قاووت سبب تقویت بدن سالمندان میشود. بهتر است به مدّت چهل روز روزانه سه قاشق مرباخوری قاووت مصرف شود.
- یکی از مواد غذایی سالم برای رفع گرسنگی، ضعف معده و پاک‌سازی آن در سالمندان، نان و عسل است. البته باید از نان سالمی مانند نان سنگک برای سالمندان استفاده شود.
موارد منع مصرف در تغذیه سالمندان
- در تغذیه سالمندان که یک همدم سالمند در منزل باید بداند در طب سنّتی توصیه میشود مواد بلغم‌زا مانند خیار سبز یا میوه‌های نارس و نیز مواد غذایی سودازا مانند عدس یا بادنجان مصرف نشود.
- غذاهای خیلی گرم و تند و تیز نیز مطابق طب سنّتی برای تغذیه سالمندان مناسب نیست.
- بهتر است سالمندان از مصرف مواد ترشی مانند سرکه نیز خودداری کنند.
- مواد غذایی غلیظ و سنگین مانند ماکارونی، رشته و یا الویه برای سالمندان مناسب نیست.
تغذیه سالمندان
سالمندی یک پدیده طبیعی و فرایندی توقف ناپذیر است که با گذشت زمان و به همراه تغییرات فیزیولوژیک در افراد رخ میدهد. این روند در افراد گوناگون متناسب با شرایط روانی و جسمی مختص به خود متفاوت است. پیر شدن با کاهش تدریجی فعالیت های فیزیکی همواره باعث افزایش بروز دردهای موضعی و افزایش بیماری های مزمن می شود و این امر همواره سبب کاهش نیاز سالمندان به انرژی می شود و تمایل به خوردن غذا بسیار پایین می آید. تغذیه سالمندان یک عامل بسیار مهم برای تقویت شدن جسم و روح است از این رو با توجه به حساس بودن سنین سالمندی داشتن یک برنامه غذایی مناسب اهمیت و جایگاه ویژه ایی دارد. تغییراتی که در دوران سالمندی در بدن انسان رخ میدهد بدون دخالت او صورت میگیرد اما همواره میتوان بروز سالمندی را به تاخیر انداخت یا دوران سالم و سلامتی را تجربه کرد. در این مطلب قصد داریم تا با پرداختن به تغذیه سالمندان نکاتی را در رابطه با داشتن یک برنامه غذایی سالم بیان کنیم و بهترین راهنما برای مراقب سالمند باشیم.
اهمیت تغذیه سالمندان:
همان طور که پیش تر گفته شد با بالا رفتن سن نیاز انسان به گرفتن انرژی کاسته می شود و تمایل به غذا خوردن تا حد قابل توجه ایی کاهش میابد. از طرف دیگر بدن انسان به دلیل کم شدن فعالیت های جسمانی و فیزیکی در معرض بیماری های مختلفی قرار میگیرد که با داشتن تغذیه مناسب و بهبود تغذیه در دوران سالمندی میتوان از بروز مشکلات این چنینی تا حد زیادی جلوگیری کرد. بیماری های شایع در این دوران همچون فشار خون بالا، پوکی استخوان، دیابت و… میتوانند با تغذیه رابطه مستقیم و تنگاتنگی داشته باشند. بهبود تغذیه سبب می شود که سالمندان عزیز کمتر در معرض بیماری های این چنینی قرار بگیرند.
مشکلات رایج تغذیه سالمندان:
- سخت بودن جویدن: بیشتر سالمندان به دلیل از دست دادن دندان هایشان و یا کم شدن بزاق دهان جویدن غذا برایشان مشکل و سخت است
راه حل: می توان با انتخاب کردن غذاهایی با بافت نرم و مناسب از این مشکلات تا حد زیادی کاست. انتخاب غذاهای مثل گندم وغلات میوه هایی مثل موز، هندوانه و طالبی در کنار مصرف شیر و گوشت ماهی باعث بهبود تغذیه در دوران سالمندی می شود. هم چنین میتوان قبل از خوردن غذا آنرا به تکه های کوچک تقسیم کرد تا عمل بلع برای سالمندان راحت تر شود و در آخر با مراجعه مرتب به دندان پزشکی و محافظت از دندان ها می توان از بروز مشکلات این چنینی تا حد زیادی کاست.
- کم شدن حس چشایی: با بالاتر رفتن سن سلول های چشایی در انسان ضعیف تر می شود و طعم و مزه ها برای افراد سالمند بسیار کمتر و کمرنگ تر از دیگر افراد است.
راه حل: اضافه کردن ادویجات و طعم دهنده های مختلف به غذا از این امر جلوگیری میکند. تشویق کردن سالمندان به جویدن درست غذا و مطمئن شدن از سلامت دندان ها در کنار پرهیز از سیگار کشیدن باعث بهتر شدن حس چشایی میشود.
- خشکی دهان: کم شدن بزاق دهان در دوران سالمندی باعث خشکی دهان می شود و این امر سبب کم شدم اشتها و کمتر شدن تمایل برای غذا خوردن میشود.
راه حل: خوردن مایعات و غذاهایی با بافت نرم مثل پودینگ ها، نخود و لوبیای پخته شده و پوره سیب زمینی باعث بهبود خشک بودن دهان می شود هم چنین غذاهایی مثل سوپ، نان نرم، نوشیدن آب به مقدار کافی مخصوصا قبل از هر وعده غذایی باعث مرطوب شدن دهان میشود. بهتر است که همواره در کنار غذا از خیارشور و لیموی تازه نیز استفاده شود.
- گوارش ضعیف: اسید معده و کم شدن بزاق دهان باعث ضعیف شدن گوارش میشود و نشانه های آن عبارت اند از حالت تهوع و نفخ شکم بعد از خوردن هر وعده است.
راه حل: با خوردن وعده غذایی های کوچک و متناوب و جویدن غذا به آرامی میتوان از تاثیرات سیستم گوارش تنبل به مقدار زیادی کاست. از خوردن غذاهای چرب و غذاهایی که به سختی هضم می شوند، نوشیدن الکل همراه با غذا و کافیین باید جلوگیری کرد. نکته آخر برای بهبود این وضیعت این است که از دراز کشیدن بعد از خوردن غذا باید تا حد ممکن خودداری کرد چه بسا که پیاده روی و داشتن فعالیت های فیزیکی سبک بسیار برای سالمندان مفید است.
- سوهاضمه و کم اشتهایی: عواملی مثل نارسایی معده، انواع بیماری ها ، نداشتن دندان های مناسب، عوارض جانبی و مشکلات روحی و روانی من جمله افسردگی، تنهایی و مشکلات احساسی باعث کم اشتهایی می شود. این موردی است که نگهداری از سالمند پوشکی باید به آن توجه کند.
راه حل: خوردن وعده غذایی های کوچک و متناوب متشکل از مواد معدنی مغذی و حتی خوراکی هایی مثل نان جو با کره بادام زمینی، بستنی، ماست، سرکه، پیاز، سیر هویج و ذرت پخته شده کنار بشقاب باعث جذای شدن وعده غذایی می شود و کمی از سوهاضمه را برطرف می کند.
به طور کلی دوران سالمندی میتواند روزهای دلنشین و خاطره انگیزی باشد به شرطی که با بهبود تغذیه در دوران پیری و توجه بیشتر به جسم و روح شرایط مناسبی را برای خود خلق کنیم.
خدمات پرستاری ناجی با توجه به سابقه ایی که در زمینه های تخصصی پرستار سالمند، پرستاری از بیمار، و پرستار کودک و پرستار نوزاد دارد. شما را در انتخاب پرستار مطمئن و مناسب با درخواست شما راهنمایی می کند. همچنین شما عزیزان می توانید به صورت رایگان و 24 ساعته با کارشناسان ما در ارتباط باشید تا بهترین مشاوره را در زمینه خدمات پرستاری از مرکز پرستاری ناجی دریافت کنید.
02188464000