-تغذیه سالمندان از منظر طب سنّتی
برنامه‌ریزی برای نگهدار سالمند و تغذیه سالمندان یکی از جنبه‌های پرستاری از سالمندان است که تأثیر بسزایی در بهبود کیفیت زندگی سالمندان دارد. سالمندی دوره‌ای از حیات انسان است که مانند سایر دوره‌ها نیازها و شرایط خاص خود را دارد. توصیه‌های طب سنّتی در زمینه تغذیه سالمندان بر مبنای تقویت بدن و کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها صورت می‌گیرد. البته بخشی از مشکلات سالمندان به تغییرات طبیعی بدن انسان و بخشی دیگر به عادات و سبک زندگی غلط افراد ارتباط دارد. در حقیقت تمام افراد باید از سنین جوانی به فکر دوران سالمندی خود باشند. ما در این مطلب به بررسی مبانی و توصیه‌های طب سنّتی در مورد تغذیه سالمندان می‌پردازیم.
تغذیه سالمندان از نگاه طب سنّتی
مزاج‌شناسی سالمندان
مزاج‌شناسی از اصول کار در طب سنّتی است که تمام توصیه‌ها بر مبنای آن صورت می‌گیرد. در تعیین محدوده سنی برای سالمندی اختلاف نظرهایی وجود دارد. ولی اکثر منابع، سن بالای 60 سال را سن پیری و سالمندی می‌دانند. در مورد مزاج‌شناسی سالمندان نیز به دلیل این که اعضای اصلی بدن در دوران سالمندی سرد و خشک هستند، به طور کلی می‌توان گفت مزاج اغلب سالمندان سرد و خشک است. ولی ممکن است به دلیل وجود رطوبات بلغمی، مزاج برخی سالمندان سرد و تر باشد.
همانطور که گفتیم مزاج‌شناسی در طب سنّتی برای تعیین برنامه غذایی ضرورت دارد. لذا اگر مزاج سالمندی سرد و خشک باشد باید از مواد غذایی و تدابیر با طبع گرم و تر استفاده کنند. اگر هم مزاج سالمندی سرد و تر تشخیص داده شود باید از مواد غذایی و تدابیر گرم و خشک استفاده کند.
در نظر داشته باشید در دوران سالمندی احتمال تغییر مزاج وجود دارد. توصیه می‌شود مشاوره لازم جهت مزاج‌شناسی سالمندان صورت گیرد زیرا توصیه‌های طب سنّتی به سالمندان در صورت تطابق با نوع مزاج، کارایی فراوانی در سلامتی و طول عمر سالمندان دارد. برای درخواست شرکت خدمات پرستاری با کارشناسان این مجموعه در ارتباط باشید.
رژیم غذایی سالمندان در طب سنّتی
- به طور کلّی توصیه می‌شود رژیم غذایی سالمندان کم حجم، پرانرژی و با هضم آسان باشد. مانند آبگوشت، نخودآب، زرده تخم‌مرغ عسلی
- برای جبران کاهش حجم غذای سالمندان می‌توان تعداد وعده‌های غذایی آنها را افزایش داد. یعنی سالمندان باید حداقل چهار یا پنج وعده غذایی داشته باشند.
- در طب سنّتی مصرف مواد غذایی فیبردار نیز در رژیم غذایی سالمندان ضروری محسوب می‌شود. زیرا یکی از مشکلات شایع دوران سالمندی مشکل یبوست است. این مشکل ممکن است به دلایلی مانند کم‌تحرکی یا مصرف داروهای خاص در سالمندان ایجاد شود.
- یکی از نکات مهم در تغذیه سالمندان، ضرورت مصرف شام است. توصیه به ترک شام برای سالمندان کاملاً غلط است. زیرا یکی از مشکلات شایع دوران سالمندی مشکلات هضم غذا است و عمل هضم در بدن انسان در شب قوی‌تر است. علاوه بر آن گرسنه خوابیدن در شب موجب از بین رفتن قوت بدن می‌شود. بنابراین وعده غذایی شام نباید در رژیم غذایی سالمندان حذف شود.
مواد غذایی مفید برای سالمندان
- در میان انواع گوشت از نظر طب سنّتی برای سالمندان مصرف گوشت بره، جوجه خروس، کبک و مانند آن بهتر است.
- بهتر است سالمندان از میوه‌هایی با طبع گرم مانند انگور، انجیر، انبه، سیب شیرین، موز و . . . بیشتر استفاده کنند.
- شیر جوشیده از مواد مغذی مفید برای سالمندان است. البته به شرطی که مصرف آن سبب مشکلات معده یا کبد نشود. لذا بهتر است به صورت گرم و همراه عسل و دارچین یا زنجبیل مصرف شود. در ضمن مصرف شیر بز بر سایر انواع شیر ارجحیت دارد. به طور کلی مصرف شیر به صورت غذاهایی مانند فرنی یا شیربرنج برای سالمندان مفیدتر است.
- علیرغم تبلیغ فراوان مصرف لبنیات برای سالمندان در طب جدید، طب سنّتی مصرف آن را تنها با مصلحات مجاز می‌داند. یعنی سالمندان باید لبنیاتی مانند ماست را حتماً با مصلحی مانند نعناع، شوید یا زنیان استفاده کنند. در غیر اینصورت مصرف لبنیات در سالمندان می‌تواند عوارضی چون درد مفاصل و استخوان‌ها را به همراه داشته باشد.
- مصرف مویز، انجیر، کشمش، بادام و گردو برای سالمندان بسیار مفید است.
- “قاووت” یکی از مواد غذایی بسیار مفید در رژیم غذایی سالمندان است. این ماده را می‌توان از ترکیب یک واحد زنجبیل، یک واحد پودر پسته خام، یک واحد خولنجان و شکر سرخ یا پودر نبات به میزان دلخواه تهیه کرد. مداومت در مصرف قاووت سبب تقویت بدن سالمندان می‌شود. بهتر است به مدّت چهل روز روزانه سه قاشق مرباخوری قاووت مصرف شود.
- یکی از مواد غذایی سالم برای رفع گرسنگی، ضعف معده و پاک‌سازی آن در سالمندان، نان و عسل است. البته باید از نان سالمی مانند نان سنگک برای سالمندان استفاده شود.
موارد منع مصرف در تغذیه سالمندان
- در تغذیه سالمندان که یک همدم سالمند در منزل باید بداند در طب سنّتی توصیه می‌شود مواد بلغم‌زا مانند خیار سبز یا میوه‌های نارس و نیز مواد غذایی سودازا مانند عدس یا بادنجان مصرف نشود.
- غذاهای خیلی گرم و تند و تیز نیز مطابق طب سنّتی برای تغذیه سالمندان مناسب نیست.
- بهتر است سالمندان از مصرف مواد ترشی مانند سرکه نیز خودداری کنند.
- مواد غذایی غلیظ و سنگین مانند ماکارونی، رشته و یا الویه برای سالمندان مناسب نیست.